Leven in het Koninkrijk (4): Tevredenheid of jaloezie

(Filipp. 4: 10-13; 2 Kor. 12:1-10)

In de schaduw van een collega

Je hebt op je werk die ene collega die er beter uit ziet dan jij, meer succes heeft en altijd alle aandacht heeft met de interessantste verhalen. Eigenlijk voel je altijd in zijn schaduw staan. En je begint hoe langer hoe meer negatief over jezelf te denken. Vergeleken bij die ander voel je jezelf lelijk, zwak, bleek en saai. En als dat maar vaak genoeg gebeurt en lang genoeg duurt kan er iets groeien van afgunst, jaloezie. Waarom hij wel…. en ik niet…..

Waarom zij wel en wij niet

Je kijkt naar het huwelijk en het gezin van goede vrienden. Daar is altijd harmonie en gezelligheid. Alles loopt er als vanzelf op rolletjes. Het lijkt wel alsof ze altijd de wind mee hebben. Nooit echt narigheid. Maar in plaats van dat je blij bent voor hen kijk je ineens anders naar je eigen leven. Alles lijkt bij jou thuis zoveel stroever te lopen. Jij moet altijd op je tenen lopen en je uiterste best doen om er iets van te maken. En het vervelende is: hoe vaker je bij die vrienden bent. Hoe ongelukkiger en ontevredener je er van wordt. Waarom zij zo gelukkig…. En wij zoveel gedoe. En ook al wil je dat niet, je voelt de jaloezie opborrelen. Het is vaak sterker dan jezelf..

Onvrede

Dat gevoel van jaloezie is echt een rotgevoel. Jaloezie knaagt aan je botten zegt de Spreukendichter. Jaloezie zeurt en schrijnt en ettert van binnen. Jaloezie is als een venijnig monstertje dat van binnen alle vreugde en blijdschap opeet en je achterlaat met een zure, bittere, akelige leegte. Een gevoel van ontevredenheid, van on-vrede. Er kruipt dan iets onrustigs in je bestaan. Onrust omdat je niet op je plek kunt zijn. Geen vrede hebt met wie je bent en wat je hebt. Er is altijd iets in je dat ergens anders wil zijn. Bij wat anderen hebben of zijn.

Jaloezie opwekken

En weet je wat zo vreemd is met jaloezie? We weten allemaal hoe rottig het voelt. En toch vinden we het ergens best wel fijn als anderen jaloers zijn op ons. Reclamemakers spelen daar schaamteloos op in. Met die ene auto in dat exclusieve model zal de hele straat en de hele zaak je benijden. De slogan van een bepaald automerk was ooit letterlijk: Performance, realibility and envy. Prestatie, betrouwbaarheid en jaloezie…

Fact of life

Misschien dat in onze tijd jaloezie nog wel sterker aanwezig is dan vroeger. Vroeger werd je geboren in een bepaalde sociale klasse en was dat ook ongeveer je speelveld. Een burger bleef een burger, een prins was nu eenmaal een prins. En mensen accepteerden dat als een fact of life. Als je voor een dubbeltje geboren bent… dan is dat ook OK.

Kijk mij eens?

Maar in de 21^e zijn we in het westen allemaal elkaars gelijken geworden. En we benijden diegene die het klaar speelt om het beter voor elkaar te hebben dan wijzelf. Ik hoorde van de week dat 60% van Nederlandse jongeren beroemd wil worden. Beroemd, niet omdat je ergens heel goed in bent. Maar beroemd als doel in zichzelf. Het is opvallend hoe massaal mensen zich aanmelden voor allerlei talentenshows-reality-soaps etc. En zit er achter dat wat we delen op youtube, posten op facebook of tweeten ook niet vaak iets van: kijk mij nou!! Kijk ons eens!!

Tevredenheid leren?

Het vreemde is dus: we haten jaloezie als dat knagende gevoel. En tegelijk voeden we met elkaar in onze samenleving die jaloezie enorm en constant. En dan zegt Paulus in Filippenzen 4: ‘Ik heb geleerd tevreden te zijn in de omstandigheden waarin ik verkeer. Ik weet wat het is vernederd te worden. Ik weet ook wat het is om overvloed te hebben. In elk opzicht en in alles ben ik ingewijd’Ik heb geleerd tevreden te zijn… Hoe leer je dat? Is er iets van een medicijn, een recept tegen jaloezie? Hoe versterk je de tevredenheid in je leven?

Met andere ogen

Het christelijk geloof, het bijbelse denken kan inderdaad werken als een krachtig medicijn dat ons gaandeweg kan genezen van dat knagende gevoel van onvrede, afgunst, jaloezie. En het werkt eigenlijk heel eenvoudig. Het is een kwestie van een andere bril opzetten. Naar de dingen leren kijken met andere ogen. Gods ogen. Dat wat wij hoog aanslaan is en waarderen is niet per se de manier waarop God naar de dingen kijkt. Wij mensen verkijken ons op de buitenkant. Maar God ziet het hart aan.

Onder de indruk

In onze lezing uit de 2^e Korintiërsbrief merken we dat ook Paulus weet wat jaloezie is. Hijzelf wordt in Korinthe vergeleken met andere leiders die in veel opzichten hoog boven Paulus uitsteken. Het zijn mensen met een schat aan bijzondere ervaringen. Het zijn ook nog eens briljante en begaafde sprekers. De mensen in Korinthe hangen aan hun lippen en zijn onder de indruk. En doen een beetje smalend over Paulus, kijken op hem neer.

Doorn in zijn vlees

En Paulus voelt zichzelf ook schril afsteken. Hij voelt zich zwak en nietig en klein en onbeduidend. En heeft ook nog eens last van een doorn in zijn vlees. Wat dat precies is geweest weten we niet. Misschien zag hij er niet uit, was hij erg klein van postuur. Misschien klonk zijn stem niet erg prettig? Misschien was het een nare oogziekte of migraine of ….

Mijn genade is voor u genoeg

Wat het ook geweest is: hij heeft lange tijd God gevraagd om die doorn weg te nemen. Zodat hij zich sterker en zekerder zou voelen en misschien zich meer zou kunnen meten met de concurrentie. Mee te doen, mee te tellen, gezien worden, geacht worden. En God neemt die doorn in zijn vlees niet weg. Het ongemak blijft. De last wordt niet verlicht. Maar Paulus krijgt wel een antwoord. Het is wat mij betreft één van de mooiste zinnen die je kunt vinden in de hele Bijbel. ‘Mijn genade is voor u genoeg, want mijn kracht wordt in zwakheid volbracht.’

Ruimte voor Gods werk

Dat wat jij zwakheid noemt Paulus, dat schept voor mij de ruimte om mijn werk in jou te doen. Ik kijk anders dan jij Paulus. Ik redt geen heiligen maar zondaars. Ik onderwijs geen wijzen maar dwazen. Ik deelt niet uit aan rijken maar aan armen. Ik genees geen gezonden maar zieken. Ik wek niet de levenden maar de doden. Mijn kracht wordt zichtbaar in menselijke zwakte.

Pracht van het kruis

Die omgekeerde wereld van God komt nergens meer tot uiting dan in de dood van Jezus. Zo’n goed mens met zoveel waardigheid die wordt vernederd tot op het bot gestript en vastgespijkerd aan een stuk hout. Het is lelijk, het is bruut, het is afzichtelijk. Maar op een wonderlijke manier redt God juist zo de wereld. Het lelijkste en verachtelijkste op deze aarde verandert hij in een wonderschoon gebaar van liefde, van genade.

Leerschool van het leven

God kijkt anders naar de dingen dan wij. Zou het kunnen zijn dat we in moeite en tegenslag iets kunnen ontvangen wat we niet kunnen ervaren in een leven dat vlekkeloos en rimpelloos verloopt? Zou het kunnen zijn dat we als we ons hulpeloos voelen en kwetsbaar dat we juist dan ons openen kunnen voor hoe God ons wil vormen en kneden. Dat wachten en missen en worstelen ook iets in zich kan hebben van een leerschool.

Anders leren kijken

En als God anders kijkt naar de dingen. Dan kunnen wij dan wellicht ook leren. Dat bekend zijn, mooi zijn, succes hebben, veel bezitten niet de dingen zijn die er het meest toe doen. Dat leren liefhebben, leren delen, leren omzien naar elkaar van oneindig veel grotere betekenis zijn en een blijvende waarde hebben voor dit leven en de wereld die komt.

Gaven om te delen

Er is nog iets wat helpt om minder jaloers te zijn. En om oprecht blij te kunnen zijn met die dingen die de ander wel heeft en ik niet. Wat helpt is om mensen te zien los van wat ze hebben en kunnen en wat ze presteren. Wat een mens heeft aan bezittingen, kwaliteiten en talenten dat is niet zijn bezit. En ook niet zijn verdiensten. Het zijn gaven die die ander ontvangt om die in te zetten en te delen met de anderen. Wat anderen ontvangt is dus geen persoonlijk eigendom Maar bedoeld om te worden ingezet voor de anderen. Het zijn gaven aan de gemeenschap, de gemeente, de menselijke familie, Gods huisgezin.

Gemeenschapsdenken

Wij denken vaak in termen van ik en jij. God denkt meer in termen van wij samen. En wie dat leert. Wie minder op zichzelf is gericht en meer op wat we samen als gemeenschap ontvangen aan kwaliteiten en talenten en bezittingen die zal minder vatbaar zijn voor het gif van jaloezie. En oprecht en onbevangen kunnen genieten van wat wie de ander is en wat hij of zij in huis heeft. En zelf ook met overtuiging te genieten van dat wat ikzelf ontvangen mag. En daar blijmoedig van deel met de ander.

Een donker hart

In het bijbelse denken gaat het niet om wat je hebt of wat je kunt. Het gaat veel meer om zijn, om wie je bent. En laten we het eerlijk in de ogen zien. In onszelf en los van onze prestaties en bezittingen onze kwaliteiten en gaven. Zijn wij mensen arm, blind en naakt. Leven we met een hart waarin de onvrede de onrust diep wortelt. Een hart waaruit de afgunst, de jaloezie zomaar weer opborrelt.

Door Christus

Vandaar dat als Paulus zegt dat hij geleerd heeft om tevreden te zijn in iedere omstandigheid er een cruciaal zinnetje aan toe voegt: Alle dingen zijn mij mogelijk door Christus die mij kracht geeft. Het diepste geheim van Paulus tevredenheid zit verborgen in die twee woordjes: door Christus. In Christus vindt Paulus vergeving voor alles wat in zijn leven mis ging en mis gaat. In Christus vindt Paulus heling van zijn gebroken bestaan. In Christus vindt Paulus licht voor zijn duistere hart. In Christus ontvangt Paulus bevrijding van wat hem beklemt en beknelt en gevangen houdt. In Christus vindt Paulus een heel nieuw hart, een nieuw leven.

Genade is genoeg

Dat is ook wat doorklinkt in onze tekst: Mijn genade…. is voor u genoeg. Mijn genade.. dat is: mijn liefde voor jou. Die je niet hoeft te verdienen. Daar hoef je niets voor te doen. Niets wat jij doet maakt deze liefde groter. Niets wat jij doet maakt deze liefde kleiner. Dat is mijn geschenk aan jou. Mijn genade. En dat is genoeg om mee te leven. Dat is ook genoeg om mee te sterven.

Genade is genoeg

Dat is het geschenk dat vandaag wordt aangeboden aan Lucas, Vera, Björn en Hailey. Dat mogen zij in het opgroeien van jullie leren. Om uit te pakken en aan te nemen. Om zelf van te leven. Om er ook weer van uit te delen. Want genade is er genoeg, Genoeg voor de hele wereld. Amen.