Anders stil

(Lukas 1,5-25, onderaan deze tekst vind je het luisterlied ‘stilte’ van kithara)

Stilte kan heel verschillend aanvoelen vindt u niet? Je hebt de verwachtingsvolle stilte als in de schouwburg de lichten doven en elk moment de voorstelling kan gaan beginnen. Er is een pijnlijke stilte als je op school mondeling wordt overhoord en je hebt werkelijk geen idee.. Er is een ongemakkelijke stilte als een gesprek heel stroef verloopt en je beiden geen idee hebt wat te zeggen. Er is de stilte van verwondering als je een magistraal en meeslepend boek net uit hebt en je er echt door geraakt bent. Stilte kan ook heel geladen zijn zoals de stilte die er kan zijn als er een enorm onweer op komst is.

In Lukas 1 komen we de stilte op verschillende manieren tegen. Het verhaal begint met de aanduiding: Toen Herodes koning van Judea was…Het lijkt een vrij zakelijke mededeling maar onder deze woorden ligt een onuitgesproken stille pijn. Het Joodse volk woont weliswaar in hun eigen land. Maar vrij zijn ze er helemaal niet. Ze leven in bezet gebied. Nu maakt Rome er de dienst uit. En voor de Romeinen waren de Grieken de baas. En daarvoor zwaaiden de Perzen er de scepter. Eeuwenlang heeft de geschiedenis zich herhaald. En werd dit onbeduidende volkje aan de zee onder de voet gelopen en in bezit genomen door de grootmachten. Het joodse volk houdt zich gedeisd en voelt zich in stilte overmeesterd, onderdrukt, uitgebuit en bevuild. Door al die invloeden van overheersende culturen.

Stil is ook in het contact tussen de hemel en de aarde. Al vierhonderd jaar lang is er geen profeet meer geweest. Niemand die met gezag en overtuiging woorden van God sprak. Niemand die de hoop kon voeden, het geloof kwam aanwakkeren. God lijkt voor de mensen meer iets te zijn van een boek en een traditie. En niet echt iets dat leeft en spreekt en raakt, hier, nu vandaag Begrijpelijk dat in die vierhonderd lange stille jaren voor heel veel mensen het geloof op een laag pitje komen te staan. Helemaal verdwenen is het niet. Er brandt hier en daar nog een zuinig waakvlammetje.

In deze tijd leven Zacharias en Elizabeth. Het zijn mensen die hun geloof serieus nemen. Zij komen allebei uit priesterlijke families. Allebei dus heel goed ingevoerd in de traditie. Allebei plichtsgetrouw en verantwoordelijk. En je denkt: deze twee mensen samen daar mogen we veel van verwachten. Zij zullen samen vast een grote zegen zijn. Hun gezin zal een voorbeeldgezin zijn. Een lichtbaken in een donkere tijd. Maar het loopt allemaal heel anders. Er sluipt geleidelijk aan in het huis van deze twee. Iets binnen van een pijnlijke en schrijnende stilte. Geen baby-gehuil, geen kinderlach. Wel met de jaren een stil verdriet. Als de stilte voortduurt, jaar op jaar. Hun huwelijk onvruchtbaar blijft. En hun gebeden zijn ingehaald door hun biologische klok.

Zacharias en Elizabeth blijven trouw hun plicht doen. Gehoorzaam plichtsgetrouw en verantwoordelijk. En dat valt in hen te prijzen. Volharding is een belangrijk element van geloven. In mijn geboortestad Dordrecht staat in de Grote kerk een prachtige marmeren preekstoel. En op de vier hoeken zie je figuren staan die samen afbeelden wat je nodig hebt als christen en ook als gemeente. Een boek wijst naar geloof. Een vurig hart symboliseert liefde. Een stevig anker symboliseert hoop. En op de laatste hoek staat een zuil. Die staat voor standvastigheid.

Het Griekse woordje dat in het NT wordt gebruikt voor volharding of standvastigheid heeft de betekenis van: de schouders er onder blijven zetten. Zoals stevige pijlers blijven staan onder een brug. Schouder aan schouder, onverzettelijk. Zulke standvastige pilaren, zulke dragende figuren zijn Zacharias en Elizabeth. Maar langzaam en haast ongemerkt is het vuurtje van hun verwachting zo goed als gedoofd. Er smeult nog wel iets misschien maar het ligt bedolven onder een dikke laag as. Geloof hoort nog steeds bij hun leven net als de potten en pannen op tafel, het bestek in de lade. Ze zouden het niet willen missen. Maar heel veel verwachten ze er niet meer van.

In deze verzen proef je tussen de regels door dat er bij Zacharias niet veel soul, niet veel spirit meer in zit. Het is zoals het is, het gaat zoals het gaat. En Zacharias lijkt zich er zo’n beetje bij te hebben neergelegd. Tot er dingen beginnen te veranderen. Om te beginnen mag Zacharias met zijn priesterorde naar Jeruzalem om daar op Grote Verzoendag in de tempel te dienen. Dat is iets heel bijzonders wat de meesten van de 24000 priesters helemaal nooit zullen meemaken. En als ze loten wie het reukoffer mag brengen in het heilige valt het lot uitgerekend op Zacharias. Het is een zeldzaamheid en een enorme eer. Een bekroning van een levenslange gehoorzaamheid en trouw.

En dat is nog maar het begin. Want als Zacharias deze dienst vervult dan is daar ineens die boodschapper die zo rechtstreeks bij de troon van God vandaan komt. En woorden van God komt over brengen.Wat een moment is dit! De hemel scheurt open en God spreekt opnieuw. Hij is niet langer de God van oude tijden. Maar nu is ook de God van hier en nu en van vandaag. En die God wil iets nieuws beginnen. Dat waar Zacharias al lang en breed een streep door heeft gehaald. Dat gaat nu als nog gebeuren. Over negen maanden zal hij met zijn vrouw een zoon in de armen houden. Een zoon die de naam Johannes mag gaan dragen. Dat betekent: genade van God! Vreugde van God. En Zacharias oren beginnen al helemaal te tuiten als hij hoort dat zijn zoon zal worden geroepen om de weg te bereiden voor de lang verwachte Messias. Je merkt dat deze woorden alle luiken opengooien en alles ineens in ander licht staat. Wat helemaal was vastgeroest wordt nu opengebroken. Het stof wordt van Zacharias ziel wordt geblazen.

Het is voor de oude Zacharias teveel en het gaat hem te snel. Hij vraagt om een teken. Hoe kan ik weten dat het waar is? En een teken is wat hij krijgt. Negen maanden zal hij niet kunnen spreken. Hij zal zich voorlopig moeten redden met briefjes, lichaamstaal en handgebaren. Buiten op het tempelplein staan duizenden mensen te wachten tot Zacharias weer naar buiten komt en over hen de zegen van God zal uitspreken. Tja, en leg dan maar eens uit in gebarentaal. Wat je zojuist allemaal hebt meegemaakt Zacharias probeert wat en wat de mensen er van begrijpen is dat hij een visioen heeft gezien. Als Zacharias vandaag zou hebben geleefd. Zou hij misschien als laatste de volgende gebaren hebben gemaakt:T – time out…. En daarna de vinger op de lippen ssttt

Zacharias krijgt als teken een stilteretraite van negen maanden. We lezen dat Elizabeth hierin mee gaat. Maanden lang houdt ze zich verborgen. En verblijft zij met Zacharias in de stilte. Maar het is niet dezelfde stilte van vroeger tijdenHet is dit keer toch echt anders stil. Het is een stilte die steeds meer wordt gevuld. Een stilte waarin er heel langzaam iets begint te groeien. Letterlijk, want de buik van Elizabeth wordt door de maanden heen steeds een heel klein beetje dikker. Maar ook figuurlijk. Want in deze stilte groeit er langzaam maar zeker ook iets van verwondering, van verwachting en van hoop. Deze zwangerschap heeft voor Zacharias vast iets gehad van een gelijkenis. Hij heeft misschien elke dag wel even zijn hand op de buik van zijn vrouw gelegd. Even zijn oor tegen haar buik gedrukt. Het hartje voelen kloppen. De eerste bewegingen waargenomen en zich gaandeweg gerealiseerd dat zo Gods koninkrijk komende is. Als een klein en pril begin, niet waarneembaar dat zich desondanks onstuitbaar doorzet en zich steeds duidelijk manifesteert. Dit wondertje van nieuw leven zal straks een krachtige man zijn die de weg voor God zal vrijmaken met de geest en de kracht van Elia en zo het volk gereedmaken voor de Heer.

Ja dit keer is het anders stil. Het is een gevulde en betekenisvolle stilte. Dat kun je soms hebben in een goed en diep gesprek. Daar kan iets van een stilte in zijn die veel betekenis kan hebben. Zo’n gevulde stilte kan meer zeggen dan duizend woorden. Deze stilte in het leven van Zacharias en Elizabeth is gevuld met de woorden van hoop die God heeft laten overbrengen door zijn boodschapper. De dichter Guillaume van der Graft schreef ooit een mooi gedicht over stilte. Daarin staan de volgende regels:

(..) als Hij er niet was

en Zijn stem was er niet

dan was er van stilte geen sprake.

Alleen maar van zwijgen,

zo hard als graniet

en dat kan je dood eenzaam maken.

……

Maar de stilte,

dat is een tweestemmig lied,

waarin God en de mens elkaar raken.

Een tweestemmig lied waarin God en mens elkaar raken, dat is wat deze stilte tot een andere stilte maakt. Bonhoeffer heeft eens gezegd: ‘Het juiste woord komt voort uit het zwijgen en het juiste zwijgen komt voor uit het woord’ Dat is wat Zacharias hier meemaakt. Juist deze periode van stilte verandert hem van binnen uit. Als hij uit de stilte tevoorschijn komt dan is hij een ander mens geworden. Lukas schrijft dat hij vol is van Gods Geest. Als na negen maanden de stilte wordt doorbroken, dan is het eerste wat Zacharias doet het zingen van een lied. Een loflied op Gods trouw, genade en goedheid.

Vandaag beginnen we aan vier weken van Advent. Als je niet oppast worden juist deze weken heel erg druk, gejaagd en gestrest. Alles wat je nog wilt afronden in je werk en alles wat je denkt te moeten doen om het op Sinterklaas en met Kerst vooral helemaal top te hebben met elkaar. Ik zeg: geniet van de gezelligheid en heb het goed. Maar Advent vieren is misschien wel allereerst dit. Dat je in je drukke en onrustige bestaan heel bewust en heel beslist de stilte opzoekt. Laat daar in de stilte de luiken van je bestaan weer zachtjes openzwaaien en het stof van je ziel worden geblazen. Laat daar in de stilte wat bevuild en bezoedeld is gezuiverd mogen worden. Wat rommel is worden opgeruimd. Laat daar in de stilte wat ligt te smeulen worden aangeblazen, aangewakkerd en de hoop worden gevoed. De verwachting worden vernieuwd. En laten we afspreken dat als we uit de stilte van advent tevoorschijn komen en elkaar weer ontmoeten. Dat we dan bij elkaar niet de kerststress versterken. Dat we niet blijven hangen in een decemberdip. Maar dat we bij elkaar iets mogen proeven van de manier waarop hij uit de stilte weer naar buiten komt. Hij is vol van Gods geest en als zijn mond open gaat klinkt het niet: druk, druk, druk. Of tjonge, jonge, jonge het is toch wat. Hij zingt en zegt goede woorden over God. Kijk, daar knapt een mens van op. Ik wens u gezegende adventsweken. Amen.