Abram & Lot

(Genesis 13)

In de Bijbel worden vaak twee personen naast elkaar gezet. Twee personen die elk een bepaalde manier van leven laten zien. De een staat dan voor het doen en laten van de gemiddelde heiden, terwijl de ander iets laat zien van een leven in geloof. De een weerspiegelt het leven van de volken rond Israël en is daarmee vooral bedoeld als een wake-up-call, een waarschuwing: zo niet! Deze kant moeten we met elkaar niet op.

De ander is juist bedoeld als een positief voorbeeld, een rolmodel dat juist navolging verdient. Die bijbelse tweetallen hebben wel wat weg van die dames die je wel eens ziet in reclamespots van wasmiddelen. Bij de één is de was dan stralend wit en die ander krijgt de vlekken er maar niet uit. In het boek Genesis komen we verschillende van deze duo’s tegen. Kain en Abel bijvoorbeeld, of Ezau en Jakob, en in onze lezing vandaag dus Lot en Abram.

Lot de meeloper
Laten we eerst even kijken naar Lot. Wat voor iemand was dat eigenlijk, die Lot? In de vorige hoofdstukken lezen we tot drie maal toe dat Lot vooral door anderen wordt meegenomen. Eerst is het Terach die Lot meeneemt uit Ur. Daarna is het Abram die Lot op sleeptouw neemt weg uit Charan op weg naar Kanaan. En als Abram op zeker moment besluit om van Kanaan naar Egypte te trekken en later van daaruit toch weer terugkeert naar Kanaan, lezen we fijntjes: en Lot ging met hem mee… Even later wordt hij zelfs genoemd: Lot die met Abram was meegekomen, het klinkt haast een beetje als: Lot de meeloper..

Wat heeft Lot met God?
Die Lot maakt dus niet echt een zelfstandige en krachtige indruk. Lot is iemand die zich kennelijk nogal gemakkelijk laat leiden door de mensen om hem heen. Als zijn herders ruzie krijgen met die van Abram grijpt Lot niet in, hij laat de zaak wat op zijn beloop. De irritaties blijven door sudderen tot het niet Lot is, maar Abram die het initiatief neemt en een constructief voorstel doet.

Lot’s drijfveer
Al je deze verhalen leest kun je je afvragen wat Lot’s drijfveer is. Waarom heeft hij zich eigenlijk laten meenemen met deze Karavaan van Terach en later van Abram? Zou het kunnen zijn dat hij vooral is meegegaan met deze kinderloze oom om er zelf beter van te worden? Om later kans te maken zijn erfgenaam te zijn? Is deze hele onderneming voor Lot eigenlijk niet veel meer dan een zakelijke investering?

De aap uit de mouw
De aap komt uit de mouw in het hoofdstuk dat we vandaag samen lezen. Abram en Lot staan daar samen op een hoogte waar vandaan ze ver uit kunnen kijken over het beloofde land. En Abram stelt Lot voor een keuze, laten we elkaar niet langer voor de voeten lopen Lot. Waar wil jij wonen? Jij mag het zeggen! Ga jij rechts, dan ga ik links. Kies jij links, dan ga ik wel rechts. Zeg het maar Lot, wat doe je? En je ziet Lot kijken. Lot kijkt eerst naar rechts, naar het zuidelijke deel van Kanaan. Daarna overziet hij aan zijn linkerhand het noordelijke deel van het beloofde land. Maar dan dwalen zijn ogen naar een heel ander stuk land, het ligt daar recht voor hem: de Jordaanvallei, een zeer vruchtbare streek, daar aan weerszijden van de Jordaan. Als ik echt mag kiezen oom Abram, dan ga ik het liefst daar wonen….En terwijl Abram zich peinzend afvraagt of Lot hier nu wel verstandig aan doet, is Lot alweer terug naar het tentenkamp en begint hij zijn biezen te pakken. En zo gingen ze uiteen.

Lot’s keuze
Een opmerkelijke keuze, we lezen met nadruk: Lot koos voor zichzelf….. Hij staat geen seconde stil bij het belang van Abram. In de eer en schaamte cultuur van het Oude Oosten zou je van een neef die met zijn oom is meegereisd verwachten, dat hij een dergelijke keuze pertinent zou weigeren. Iedere neef met een greintje eergevoel zou zijn oude oom de keuze terug geven, kiest u maar oom Abram….Maar Lot bedenkt zich geen moment. Dit lijkt de kans te zijn waar het Lot al die tijd om te doen is geweest. Hij wilde zo graag voor zichzelf beginnen. en Lot koos voor zichzelf…..

Geen beloofd land
En door te kiezen voor dit stuk land dat buiten het beloofde land ligt, wordt duidelijk dat Lot niet zoveel heeft met het land van de belofte. Het land daar rond de Jordaan dát trekt hem aan, het doet hem denken aan Egypte waar ze net vandaan kwamen. Het is net Egypte, omdat ook hier bij de Jordaan altijd voldoende water is. Je bent niet meer afhankelijk van de regen en dat is het soort leven waar Lot naar terug verlangt. Een leven waarin je succes min of meer is verzekert. Een leven waarin je zelf de regie hebt, zelf de touwtjes in handen hebt, zelf je koers bepaalt.

Nooit genoeg
Je krijgt de indruk dat er iets is in Lot dat altijd verlangt naar meer, meer en meer. En die honger naar succes is zo sterk dat Lot bereid is er een hoge prijs voor te betalen. Het uiteenvallen van de familie, en een leven buiten het beloofde land. Ja, in die vruchtbare streek zoekt Lot de uiterste grens op en slaat hij zijn tenten op tot vlak bij de stad Sodom. Een stad met een zeer slechte reputatie en een lage moraal. Zou je dat nu wel doen Lot? Ach, wel ja, het zal daar zo’n vaart toch niet lopen? Het is toch overal wel wat? En je bent er toch altijd nog zelf bij? Maar nog geen hoofdstuk later blijkt Lot al in Sodom zelf te zijn gaan wonen.

Lot aarzelt
Het lijkt er op dat daar in hartje Sodom Lot op een bepaalde manier tot zichzelf is gekomen. Petrus schrijft in zijn brief dat de rechtvaardige Lot zwaar leed onder de losbandige levenswandel van de Sodomieten. Maar dan heeft hij er al wel een huis gekocht en heeft hij er vast allerlei goede relaties en interessante zakelijke belangen. Zijn vrouw vindt het in Sodom ook heerlijk wonen en wil er voor geen goud meer vandaan. Als Lot een paar hoofdstukken later hoort dat de Heer Sodom zal omkeren en dat Lot als de wiedeweerga de stad zal moeten verlaten, dan lezen we weer typisch zo’n zinnetje: Lot aarzelde. Dat echt typisch is voor iemand als Lot, Lot aarzelde….

Halfslachtig
Die Lot is in zichzelf eigenlijk geen slecht mens. Diep van binnen wil hij liefst ook een goed mens zijn. Wat zijn motieven ook zijn geweest, hij heeft toch besloten om samen met Abram op weg te gaan. Ergens wil hij zich net als Abram wel laten leiden door geloof in God. Vertrouwen in de stem van God. Zijn geest is best gewillig, maar zijn vlees is zwak. Als het er op aan komt blijft Lot teveel op twee gedachten hinken, schrikt hij ervoor terug om echt duidelijke en radicale keuzes te maken. En daarom houdt Lot zijn hele leven iets halfslachtigs, iets verdeelds.

Abram op zijn slechtst
En dat is toch toch wel een verschil met Abram. Die kan soms ook hoogst ongelukkige keuzes maken en gaat soms faliekant onderuit. Zoals laatst nog, toen hij in paniek en vanuit angst, op eigen houtje naar Egypte was getrokken. Het is een complete afgang geworden. Hij heeft er zijn eigen vrouw Sarai verloochent door haar als zijn zus af te staan aan het harem van de Farao. Ook in Abram schuilt iets van een bange man, ook Abram weet wat hebzucht was en egoïsme. Daarin verschilt hij niet zoveel van Lot.

Abram op zijn best
En toch zien we hier een heel andere kant van Abram. Hier zien we Abram op zijn best. Prachtig hoe hij hierom gaat met neef Lot, Abram dringt zich niet op. Hij leest zijn neef niet de les. Hij zegt niet: fijn dat je mee bent gegaan Lot, maar jij weet net zo goed als ik dat God dit land aan mij heeft beloofd en niet aan jou. Abram claimt als de oudere oom, niet de eerste keus. Nee, Abram wil zijn neef Lot eigenlijk niet kwijt, maar hij beseft dat je soms elkaar moet loslaten, om elkaar niet voorgoed te verliezen. En daarom Lot, zeg jij maar wat je wilt, laten we een stukje uit elkaar gaan.

Waar haalt Abram deze houding toch vandaan? Wie heeft deze Abram zo wijs en bescheiden gemaakt? Zo anders, zo zichzelf wegcijferend? Het antwoord op die vraag ligt ergens tussen Bethel en Ai, Daar ergens tussen ‘Huis van God’ en ‘Puinhoop’ daar heeft Abram zijn altaar terug gevonden. Het is wat vervallen geraakt, maar hij herstelt het weer in ere herstelt en roept er de naam van de Heer aan. Daar bij het altaar was het weer heel diep doorgedrongen, tot in de vezels van Abrams bestaan: Ik heb mijn God dat is genoeg en wens mij niets daarneven.

Lot, Abram en God
Wat het verschil is tussen deze twee mannen, Abram en Lot? Bij Lot vraag je je voortdurend af, wat hij nu eigenlijk zelf heeft met God. Nergens lees je dat Lot ook maar één keer iets zegt tegen God. Nooit is het Lot die ergens een altaar bouwt. En juist dat ligt bij Abram echt anders. Keer op keer lezen we: Daar bouwde Abram een altaar voor de Heer. Daar vond Abram steeds opnieuw de rust om stil te zijn voor het aangezicht van de Heer. Gods fluisterstem op te vangen, Zijn woorden als kostbare geschenken te bewaren diep in zijn hart. Vergeving te ontvangen over al zijn falen, bevrijding te ervaren van zijn eigen bange ik.

Altaar momentje
Die altaar momenten, die hebben echt het verschil gemaakt in het leven van Abram. Ze hebben ook echt iets met Abram zelf gedaan. Die altaar momenten tillen zijn leven op een hoger plan, halen het beste in hem naar boven. Waar Lot zich te vaak laat leiden door ambitie, geldingsdrang en hebzucht, leert Abram juist in die altaar momentjes om zijn identiteit niet te zoeken in zijn bezittingen, maar zijn ware rijkdom, zijn levensvervulling te zoeken in God. Daar bij het altaar ontdekt Abram dat hij het niet zozeer is die God zoekt. Maar dat het God is die zich uitstrekt naar Abram en niets liever wil dan Abram voor zichzelf hebben. Met hem om te gaan als met een vriend.

Abram of Lot
Laten we Abram en Lot niet te ver weg zoeken. We komen ze vast beiden tegen in ons eigen bestaan. Een deel in ons vind het vaak wel best zo, wil het houden zoals is het is. Geloven is best, maar je moet niet overdrijven. Het moet allemaal wel leefbaar blijven. Niet te ingewikkeld doen, niet te fanatiek. En je bent de beroerdste niet, dus je doet er wel wat mee. Maar het blijft vaak wat aan de rand aan de oppervlakte van je leven steken. Bij momenten kan er ook een stem zijn in je hart, een stille schreeuw die verlangt naar meer. Meer licht, meer warmte, meer kracht, meer beleving, meer bezieling, meer van binnen uit, meer vanuit de Bron, bruisender, sprankelender, toegewijder, intenser, minder versnipperd, meer gefocust, minder voor jezelf, meer voor God, en ook meer voor de ander. Tja, en dan is het elke dag opnieuw, in allerlei kleine en grote beslissingen, maar net voor welke van deze twee je kiest. Voor de Abram in je…. Of toch maar weer voor Lot….